Türk Tarih Tezi'ne sadık olan çalışmaları yetersiz bulup Türk, Kürt, Ermeni ve Pontos belgelerini inceleyerek "Topal Osman" kitabını kaleme alan Tufan Şişli ile Topal Osman'ı ve süreci konuştuk...
Ramis SAĞLAM...
[email protected]
Osman Feridunzade olarak bilinen, Osmanlı kayıtlarında Firidinzade olarak geçen Osman Feridunzade'nin, Topal Osman'a dönüşme süreci bugüne kadar birçok kitaba konu oldu. Araştırmacı-Yazar Tufan Şişli, Topal Osman hakkında ona duyulan saygıya vurgu yapılmadan yazılan tek kitaba Atina'da rastladığını kitabının başlangıç satırlarında okurlara aktarıyor...
Yazar Şişli, Osman Feridunzade'nin hayatından kesitleri ve dönemin çalkantılı sürecini dört bölümde toplamış. "Topal Osman" kitabı Doruk yayınlarından Temmuz 2025'te yayınlanan Tufan Şişli ile kitabı üzerine söyleştik...
Osman Feridunzade ile ilgili bugüne kadar yayınlanmış birçok kitap bulunuyor. Sizin kitabınızda diğerleri arasında; gerek belgeler gerekse fotoğraflardan kaynaklı olmak üzere ön plana çıkan farklılıklar var. Sizin kaleme aldığınız, "Topal Osman" ı diğer kitaplardan farklı kılan nedir?
Topal Osman biyografisi olarak yazılan kitapların büyük çoğunluğu hamaset edebiyatı yaklaşımında kalmış. Belge düzeni işlenmemiş, belge ve fotoğrafların anlamı tahrif edilmiş veya belge kullanımında seçicilik yapılmış. Hemen hepsi birbirinin tekrarı olarak yazılmış kitaplar. Süleyman Beyoğlu, Cemal Şener çalışması ve Ömer Erden Menteşeoğlu'nun aktardığı tanıklıklar bunlardan ayrı tutulmalıdır. Osman Fikret Topallı hatıratı Topal Osman biyografisi olmamakla birlikte çok değerli bilgiler içerir. Benim çalışmamda, biyografik yazım ile mikro tarih çalışması iç içe geçti. Aile şeceresi iki kuşak daha geriye doğru gitti ve sınıfsal ilişkiler ağı ortaya çıktı. Topal Osman odaklı olarak onun zamanında yaşanan tarihi olaylar, ekonomik ve siyasi bağlantılarıyla birlikte Marksist tarih okuması yöntemiyle değerlendirildi. Sadece Türk kaynaklı olanlar değil Kürt, Ermeni ve Pontos belgeleri de çalışmamda yer aldı...
Özellikle kullandığınız belgelerin ışığında, dönemsel olarak Topal Osman kimliğini nasıl ifade edebilirsiniz?
Birçok yazar, faydalandığı belgeye atıf yapsa da konuyu kendi kelimeleriyle aktarmayı tercih eder. Ben, belgelerden uzunca alıntılar yaparak okuyucunun kendi değerlendirmesini yapmasını sağlayacak alan açtım ve sonra kendi yorumumu yazdım. Topal Osman sıradan bir kahveci veya katil ruhlu bir çeteci değil. 1908 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katılmış olan siyasi bir kişilik. Öldürülmesine kadar geçen tüm yıllar içinde yaptığı her iş siyasi konumlanışının bir gereği olarak gerçekleşiyor. Merkez olarak gördüğü güç odağının yönlendirmesinde hem kendisinin hem de kendini yaratan sınıfsal ilişkilerin çıkarı için çalışıyor...
Mustafa Kemal Paşa ve "Topal Osman" ilişkisine kitabınızın 4. bölümünde yer vermişsiniz. Çalışmanızda mikro tarih çalışması denebilecek boyutta olduğu göze çarpıyor. Osman Feridunzade, biyografisini çalışırken mikro tarih kapsamında ele alırken okura bu bölümde neleri aktarmayı amaçladınız?
Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a geldiğinde bölgedeki tüm çete faaliyetlerinin raporuna sahipti. Bölgedeki dağınık çete hareketlerini organize edip kendi kontrol ettiği merkezden yönlendirmeyi hedeflemişti. Mustafa Kemal'in İstanbul'a gönderdiği rapor uyarınca tehcir dönemi katliamlarından sorumlu tutulan tüm çeteler Meclis-i Vükela kararıyla affa uğradı. Mustafa Kemal, bölgedeki tüm çeteleri Topal Osman liderliğinde birleştirmeyi başardı...
Dönemsel olarak değerlendirmek gerekirse Topal Osman kimliği üzerinden tabiiki Kâhya Yahya'yla birlikte Mustafa Suphi ve yoldaşlarının ve ardından Maria Suphi'nin katledilmesinin belgelerine ulaşabildiniz mi?
Konu hakkında bugüne kadar ortaya çıkarılan tüm belgelere ulaştığımı söyleyebilirim. Sahte belge üretip tarihi sis perdesi içinde bırakma çabalarını da ortaya çıkaran bir çalışmam 2026 yılı içinde yayımlanacak. Kimi belgelerin hatalı yorumlanması da bazı gerçeklere ulaşmamızı engellemiş görünüyor. Yanlış anlamaları düzeltmek konusunda da kayda değer katkı yaptığımı düşünüyorum...
Dünyada olduğu gibi 1900'lü yıllar Osmanlı için de çalkantılı bir dönemdi. Bu dönemde özellikle Ermeni düşmanlığıyla başlayan tehcirle devam eden süreçte Topal Osman'ın rolü var mıydı?
Topal Osman Türk Ulus Devleti kuruluş sürecindeki rolünü oynadı. Onun pozisyonundaki birçok kişi Cumhuriyet Dönemi'nin muteber kişisi olsa da Osman bunu başaramadı. Ulus devlet kuruluşunda Osmanlı vatandaşı olan Rumların, Ermenilerin ve Alevi Kürtlerin sermaye birikimleri Türk yapılanmasına aktarıldı. Bu süreçte çete liderleri, askeri ve bürokratik yöneticiler zenginleşti yeni bir ekonomi kuruldu. Osman, son ana kadar korunsa da kuruluşun liderlerini temize çıkarmak için feda edilmek zorunda kalındı. Onun sermaye birikimini abisi Hasan Feridunoğlu sahiplendi ve kendisi sistemle bütünleşmişti...
Toplumsal tarihi belgeleri okurla buluşturma çabalarınızı dikkatle izliyoruz. Önümüzdeki dönemde çalışmalarınızda neler var?
"Mustafa Suphi ve Ailesi" kitabımın yazımı bitti. Yayınevi baskı hazırlığını yapıyor. Kara Fatma özelinde ismi bir dönem öne çıkarılan kadınların biyografik yaşamında gizlenen ayrıntıları kitap dosyası haline getirdim ancak düzeltmeler yapmam gerekiyor. Osmanlı Devleti'nin yetim bırakılan çocuklar politikasını devir alan İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ve Millici hareketin yetim işçi-çocuk ve yetim asker-çocuk örgütlenmesini yazmaya başladım. 2026 yılı sonunda yayımlamak istiyorum. Bugün çok eleştirilen MESEM uygulamasının kökenini anlamaya yardımcı olacak...
NOT : Bu yazı ve fotoğraf Günlük Evrensel Gazetesi'nden alınmıştır…
* Bu bir editöryal haberdir.
