Birol KESKİN yazdı...
[email protected]
Fotoğraf : İrfan Erdoğan...
Özet...
Bu çalışma, Almanya'da Alternative für Deutschland (AfD) partisinin yükselişini çok boyutlu bir yaklaşımla ele almakta, bu yükselişin ardındaki toplumsal, ekonomik ve siyasi nedenleri analiz etmektedir. AfD’nin artan etkisi, sadece göç karşıtlığı veya protesto oylarıyla değil, aynı zamanda demokratik kurumlara duyulan güvensizlik ve temsili demokrasinin sınırlarıyla da ilişkilidir. Ayrıca 2024 tarihli Avrupa Adalet Divanı’nın Alicante Kararı çerçevesinde, aşırı sağ hareketlerin demokratik sistem içerisindeki konumu ve sınırları tartışılmakta; partinin yükselişi, liberal demokrasinin içsel krizleri açısından da eleştirilmektedir...
Bu analiz, AfD’nin yükselişinin Avrupa genelindeki sağ popülizm dalgası ile ilişkisini de gözler önüne sererken, Almanya’daki demokratik istikrarın geleceğine dair ciddi soru işaretleri ortaya koymaktadır...
1. Giriş...
2013 yılında kurulan Alternative für Deutschland (AfD), kısa sürede Almanya'nın en etkili muhalefet partilerinden biri haline gelmiştir. Başlangıçta Avrupa Birliği ve Euro karşıtı söylemlerle öne çıkan parti, zamanla göç, ulusal kimlik ve kültürel koruma gibi konuları ön plana çıkararak milliyetçi bir çizgiye evrilmiştir. 2024 itibarıyla Almanya’daki birçok eyalette birinci veya ikinci parti konumuna gelmiştir...
Ancak bu yükseliş yalnızca siyasi başarıdan ibaret değildir; beraberinde demokratik kurumlar, tarihsel hafıza ve toplumsal uyum açısından ciddi tartışmalar getirmiştir. Bu tartışmaların merkezinde, partinin aşırı sağ olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği, demokratik sisteme tehdit oluşturup oluşturmadığı ve yasal sınırların nasıl çizileceği gibi temel sorular bulunmaktadır. Bu bağlamda 2024’te Avrupa Adalet Divanı’nın verdiği Alicante Kararı, aşırı sağ hareketlere karşı hukuki müdahalenin sınırlarını yeniden çizen önemli bir dönüm noktasıdır...
Bu çalışma, AfD’nin yükselişini tarihsel, siyasal ve toplumsal bağlamda ele alırken, partinin Almanya’daki demokratik düzenle ilişkisini eleştirel bir çerçevede tartışmayı hedeflemektedir...
2. AfD’nin Yükselişinin Temel Nedenleri...
3. Göçmen ve Mülteci Politikalarına Tepki...
2015 mülteci krizi, Almanya’da siyasal kutuplaşmayı derinleştiren bir dönüm noktası olmuştur. Angela Merkel’in “Wir schaffen das” (Bunu başaracağız) söylemiyle uyguladığı açık kapı politikası, yaklaşık 1,2 milyon mültecinin Almanya’ya kabul edilmesiyle sonuçlanmıştır (Böhm, 2018). Özellikle Doğu Almanya’da bu durum, kültürel erime ve güvenlik tehdidi algısını güçlendirmiştir. AfD, bu korkuları milliyetçi bir söylemle politikaya taşımış, “Deutschland zuerst” sloganıyla destek kazanmıştır...
4.Geleneksel Partilere Güvensizlik...
SPD, CDU ve CSU gibi partilerin uzun süreli koalisyonları, siyasal sistemin elitist ve temsil dışı olduğu yönünde bir algı yaratmıştır. Doğu eyaletlerinde ekonomik eşitsizlik ve siyasal dışlanma duygusu bu güvensizliği daha da artırmış ve AfD, “sistemin dışından gelen” alternatif olarak konumlandırılmıştır (Statista, 2020)...
5. Ekonomik Kriz ve Enflasyon...
Ukrayna savaşının ardından yaşanan enerji krizi ve enflasyon dalgası, özellikle orta ve alt sınıflarda ekonomik güvencesizlik hissini derinleştirmiştir. 2023 yılında enflasyon oranı %6,4’e ulaşmış, halkın satın alma gücü ciddi şekilde azalmıştır (Destatis, 2023). AfD, bu durumu hükümete karşı popülist bir argümana dönüştürerek, “halkın gerçek temsilcisi” iddiasını güçlendirmiştir...
6. Pandemi Sonrası Dönemde Özgürlük Söylemi...
COVID-19 pandemisinde uygulanan kapanma önlemleri ve aşı politikaları, bireysel özgürlükler üzerine yeni tartışmalar başlatmıştır. AfD, bu süreci otoriterleşme eleştirileriyle yorumlamış ve pandemi politikalarına karşı çıkan heterojen grupları etrafında toplamıştır (Pfaff, 2021)...
7. AfD’nin Aşırı Sağ Olarak… Değerlendirilmesinin Temel Nedenleri...
a.Irkçılık ve “Büyük Değişim” Teorisi...
AfD'nin bazı üyeleri, "Großer Austausch" (Büyük Değişim) adı verilen, Müslüman göçmenlerin Almanya’yı bilinçli biçimde “ele geçirdiği” yönündeki komplo teorisini savunmaktadır (Bruns et al., 2020). Bu tür söylemler, ırkçı ve antisemit temellere dayanmakta ve toplumsal kutuplaşmayı beslemektedir.
b.Alicante Kararı ve Anayasal Gözetim...
Avrupa Adalet Divanı’nın 2024 tarihli Alicante Kararı, Almanya’daki iç güvenlik kurumlarının demokratik düzene tehdit oluşturan siyasi partileri gözetleme yetkisini hukuken pekiştirmiştir. Bu karar sonrası Anayasayı Koruma Dairesi (BfV), AfD’nin gençlik yapılanması olan “Junge Alternative” gibi grupları daha sıkı denetim altına almıştır (BfV, 2024)...
c.Tarihsel Revizyonizm...
AfD’nin Thüringen lideri Björn Höcke’nin Holokost Anıtı için “utanç anıtı” ifadesini kullanması, partinin Nazi geçmişine dair revizyonist eğilimlerini gözler önüne sermiştir (Amadeu Antonio Stiftung, 2017). Bu tür söylemler, AfD’nin tarihsel sorumluluk kültürünü reddettiği yönündeki eleştirileri güçlendirmiştir.
d.Medya ve Yargıya Yönelik Popülist Tutum...
AfD’nin medya organlarını “Lügenpresse” (Yalan Basın) olarak nitelendirmesi ve yargıya duyulan güvensizliği yayması, liberal demokrasinin temel direklerini hedef alması olarak görülmektedir (Mudde, 2019)....
4. Demokratik Temsil Krizi: Eleştirel Bir Perspektif...
a.Temsilin Daralması ve Siyasal Yabancılaşma...
AfD’nin yükselişi yalnızca aşırı sağ retoriğin değil, aynı zamanda temsil edilmediğini düşünen geniş halk kesimlerinin sistem dışı çözümlere yönelmesinin de ürünüdür. Friedrich-Ebert-Stiftung’un (2024) araştırmasına göre, Doğu Almanya’daki seçmenlerin önemli bir kısmı “mevcut partilerin kendilerini temsil etmediği” görüşündedir...
Mouffe (2005), liberal demokrasinin farklılıkları dışladığında radikal alternatiflerin yükseleceğini savunur. Bu bağlamda AfD’nin başarısı, temsil krizinin dışavurumudur...
b.Liberal Merkezin Kör Noktaları...
AfD karşıtlığı, çoğu zaman sadece “ırkçılık” etiketiyle sınırlı kalmakta; oysa ki bu yükselişin arkasında sistemin yapısal zaafları da vardır. Ekonomik adaletsizlik, dijital uçurum, konut krizi ve iş güvencesizliği gibi sorunlara merkez partilerden yeterince etkili çözümler gelmemiştir (Decker, 2020)...
c.Ana Akım ve Alternatif Medya...
AfD, alternatif medya ve dijital mecralarda “susturulanların sesi” olma stratejisi geliştirmiştir. Telegram, YouTube ve benzeri platformlar üzerinden etkili propaganda faaliyetleri yürütmektedir. Bu alanlar, ana akım medya tarafından dışlanan bazı grupların iletişim ağı haline gelmiştir (Bruns et al.2020)...
5. Sonuç ve Değerlendirme...
AfD’nin yükselişi, Almanya’daki siyasi, toplumsal ve yapısal dönüşümlerin bütünsel bir sonucudur. Göç ve ekonomi gibi konular kadar, sistemin kapsayıcılık kapasitesindeki azalma da bu yükselişi beslemektedir. Alicante Kararı gibi yasal düzenlemeler, aşırı sağa karşı demokratik savunma mekanizmalarını güçlendirse de, bu yeterli değildir...
Gerçek bir çözüm, yalnızca yasal önlemler değil, temsil krizine cevap verebilecek kapsayıcı ve sosyal adaleti önceleyen bir siyaset anlayışı ile mümkündür. Aksi hâlde, AfD benzeri aktörlerin güçlenmesi, Almanya’nın demokratik geleceğini tehdit etmeye devam edecektir...
Kaynakça...
Amadeu Antonio Stiftung. (2017). Höcke und der Geschichtsrevisionismus in der AfD. Berlin...
Böhm, J. (2018). Migration und die politische Polarisierung in Ostdeutschland. Politische Vierteljahresschrift, 59(3), 324–342...
Bruns, J., Hentschel, M., & Kolbe, A. (2020). Rechte Diskurse in der Bundesrepublik: Der große Austausch und andere Narrative. Suhrkamp Verlag...
Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV). (2024). Verfassungsschutzbericht 2023. Berlin...
Decker, F. (2020). Die AfD und das Protestpotenzial in Deutschland. Bundeszentrale für politische Bildung...
Destatis. (2023). Inflationsrate 2022–2023. Wiesbaden: Statistisches Bundesamt...
Friedrich-Ebert-Stiftung (FES). (2024). Jugend und Politik 2024: Einstellungen junger Menschen in Deutschland. Berlin...
Mouffe, C. (2005). On the Political. Routledge...
Mudde, C. (2019). The Far Right Today. Polity Press...
Pfaff, N. (2021). Die politische Mobilisierung der Corona-Proteste in Deutschland. Soziale Welt, 72(2), 221–238...
Statista. (2020). Landtagswahlen in Brandenburg und Sachsen 2019. https://de.statista.com...
